گزارش خبرنگاران از جشنواره هایی بی اعتبار با اسامی عاریه ای!، این جایزه ها را چه کسانی می دهند؟ - پسرک کامپیوتری

به گزارش خبرنگاران، در صورتی که پیگیر خبرهای دانشگاهی و پژوهشی باشید یا اینکه برای ارائه انتها نامه یا تالیفات علمی خود به دنبال فضایی بوده باشید، شاید شما هم متوجه شده باشید که بیش از دو سال است که هر از چندگاهی در خبرگزاری ها و وب سایت دانشگاه ها و گاه حتی سایت وزارت علوم خبرهایی مبنی بر افتخارآفرینی دانشجویان دانشگاه های مختلف در جشنواره هایی به نام های بزرگان علمی تاریخ ایران مثل دکتر حسابی، خیام و ... به چشم می خورد! چند ماه پیش با دیدن موج اخبار این افتخارآفرینی ها کنجکاو شدیم که در مورد این جشنواره ها و اعتبار آن ها تحقیق کنیم، زیرا بر خلاف بیشتر آئین های تشویقی، از سوی این جشنواره ها و برگزار نمایندگان آنها هیچ خبری برای مطبوعاتی ها ارسال نشده بود و بر خلاف رویه مرسوم نیز نه نشست خبری برای آنها برگزارشده که معین باشد از سوی چه نهادی برگزار می شوند و نه برای مراسم اختتامیه آنها از رسانه ها دعوت می شد تا حداقل اسامی برگزیدگان این رویدادها را به صورت رسمی اعلام نمایند.

جشنواره ای پُر سر و صدا ولی بدون دبیرخانه!

جشنواره انتها نامه های برتر ایران- جایزه ویژه پروفسور حسابی، پرخبرترین جشنواره در میان همایش های برگزار شده مذکور است. فراخوان این جشنواره از اولین دوره برگزاری، توسط روابط عمومی بسیاری از دانشگاه ها منتشر شد.

در اولین فراخوان این جشنواره در شهریورماه سال 1397 عنوان شده که این همایش دو بار در سال و زیر نظر آکادمی بین المللی علوم و تکنولوژی ایران برگزار می گردد.

در دوم دی ماه 1397؛ مدیرکل دفتر سیاست گذاری و برنامه ریزی امور پژوهشی در نامه ای به مرکز نظارت و ارزیابی آموزش عالی بیان نمود: آکادمی بین المللی علوم و تکنولوژی ایران فاقد مجوز است و گواهی های صادر شده توسط آن آکادمی مورد تایید این دفتر نیست.

با وجود اعلام بی اعتبار بودن این آکادمی، جشنواره انتها نامه های برتر- جایزه ویژه پروفسور حسابی با حذف نام آکادمی بین المللی علوم و تکنولوژی، به فعالیت خود ادامه داده و در مدت بیش از دو سال با دریافت هزینه های چند صد هزار تومانی از دانشجویان جهت شرکت در این رویداد، در نهایت عده ای را به عنوان نفرات برتر و برگزیده اعلام کرده و همچنان فعالیت خود را ادامه می دهد. موضوع جالب توجه این است که محورهای برگزاری این همایش، بسیار گسترده بوده و پژوهشگران تمامی رشته های دانشگاهی، حتی پژوهشگران حوزوی، امکان ارسال آثار خود به این جشنواره را دارند.

با جستجوی عنوان این جشنواره و برگزیدگان آن، معین شد که منتخبین این جشنواره، از طیف وسیعی از رشته ها بودند و دانشگاه های مختلف مثل دانشگاه امیرکبیر، دانشگاه الزهرا، دانشگاه یزد، دانشگاه سمنان، دانشگاه بجنورد، دانشگاه آزاد ارسنجان، آزاد تبریز، دانشگاه کاشان، علوم پزشکی زاهدان، علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، اداره سواد آموزی نورآباد لرستان، دانشگاه رازی، دانشگاه آزاد الیگودرز و... برگزیدگان این جشنواره را به عنوان یک افتخار برای دانشگاه در سایت خود معرفی کردند.

بررسی های ما نشان داد که ریاست آکادمی بین المللی علوم و تکنولوژی ایران به عهده آقای ی. ع است و گواهی اولین برگزیدگان جشنواره انتها نامه های برتر توسط این فرد امضا شده است. ولی پس از اعلام بی اعتبار بودن این آکادمی، گواهی افراد منتخب با حذف نام آکادمی بین المللی علوم و تکنولوژی ایرانیان و با امضای آقای دکتر ح. ش منتشر شده است.

بررسی ها در مورد این شخص نشان داده که آقای ی. ع مدیر عامل و نایب رئیس سه شرکت ثبت شده در حوزه نشر دیجیتال، برگزاری همایش و جشن و ساماندهی اسناد و مدارک علمی پژوهشی است!

البته لازم به ذکر است که جشنواره انتها نامه های برتر ایران، جایزه ویژه دکتر حسابی در وب سایت خود اعلام کرده است که این جشنواره یک رویداد غیردولتی است و وابسته یا زیر نظر وزارت علوم و هیچ ارگان دیگری نمی باشد. بنابراین دانشجویان و اساتید ارجمند باید قبل از ارسال اثر و شرکت در جشنواره، به این موضوع توجه داشته باشند. با این حال سوالی که وجود دارد این است که دلیل عدم وجود شفافیت در مورد دبیرخانه، اهداف و داوران این جشنواره چیست؟!

دیگر آنکه آیا هر فرد یا نهاد و موسسه ای که در کشور مایل باشد، می تواند بدون دریافت مجوزهای مربوطه به برگزاری جشنواره بپردازد؟

اصلا در چنین شرایطی امانتدار بودن این نوع افراد بر چه اساس اثبات می گردد تا دانشجویان و محققان بتوانند با خیال راحت نتایج فعالیت های علمی خود را به دست آن ها بسپارند؟

اگر زمانی در این زمینه مسئله ای ایجاد گردد نهاد ناظر کجاست و به کجا می توان شکایت برد؟

قصد داشتیم برای رسیدن به پاسخ این سوالات، گفتگویی با دبیرخانه این جشنواره داشته باشیم ولی علی رغم تلاش های بسیار؛ پیروز به انجام مصاحبه با دبیرخانه این جشنواره که در شهر قم نیز مستقر است، نشدیم و هیچ یک از تلفن های اعلامی به نام دبیرخانه، پاسخ گوی ما نبودند. از حدود 10 شماره تلفن اعلامی، یک شماره مربوط به یک منزل استیجاری بود، چند شماره موبایل واگذار شده بودند و بقیه در شبکه موجود نبودند! حتی پیگیری از سوی وزارت علوم هم فایده چندانی نداشته و مسئولان این وزارتخانه نیز نسبت به برگزار نمایندگان این جشنواره اظهار بی اطلاعی کردند.

دبیرخانه این جشنواره در فراخوان های مختلف اعلام کرده که آثار برگزیده در پایگاه اینترنتی جشنواره به آدرس www.fopb.fseas.ir و پایگاه استنادی ملی ایران به آدرس www.inccr.ir نمایه خواهد شد. بررسی های ما نشان داد که در سایت این جشنواره هیچ کدام از آثار ارسالی و برگزیده، نمایه نشدند و هیچ پایگاهی با عنوان پایگاه استنادی ملی ایران وجود ندارد، حتی به نظر می رسد نام این پایگاه، کپی مغرضانه ای از پایگاه استنادی علمی ایران باشد!

جشنواره هایی مشابه با ساختاری پیچیده!

در بررسی های بیشتر در مورد جشنواره های علمی، با جشنواره تالیفات برتر علمی جایزه ویژه خیام با موضوع اصلی علوم اسلامی نیز روبرو شدیم که آن نیز همانند جشنواره انتها نامه های برتر ایران- جایزه پروفسور حسابی، در حوزه های گوناگون و گسترده، این بار بیشتر با تاکید بر علوم انسانی برگزار می گردد.

این جشنواره توسط آقایان م.الف و م.د.ف اداره می گردد و بررسی های ما نشان داد که جشنواره تالیفات برتر علمی، جایزه ویژه خیام؛ مورد تایید پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) نیست و در لیست همایش های فاقد اعتبار واقع شده است.

در فراخوان این جشنواره عنوان شده که آثار پذیرفته شده در پایگاه استنادی علمی ایرانیان به آدرس irindexing.ir نمایه می گردد. در آیین نامه سومین جشنواره تالیفات علمی برتر، جایزه ویژه خیام آمده است: این جشنواره به صورت بین المللی و به صورت مشترک با کشورهای فارسی زبان دوست و همسایه جمهوری اسلامی ایران، افغانستان و تاجیکستان و به همّت دانشگاه ها و مراکز علمی این کشورها، اندیشکده اشراق، موسسه آموزش عالی تاج افغانستان و انجمن مردم نهاد پویشگران علم و حمایت علمی بسیاری از دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و مراکز علمی در ایران در سال 1399 برگزار می گردد.

جستجوهای ما نشان داد که پایگاه استنادی علمی ایرانیان که نام آن به در لیست اعضای شورای راهبری جشنواره خیام نیز واقع شده است، در گذشته با لوگوی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) فعالیت داشته است. همچنین معین شد در پایگاه استنادی علمی ایرانیان، نشریات و همایش هایی نمایه شدند، که تقریبا هیچ یک از آن ها در لیست همایش های معتبر ISC و نشریات علمی مورد تایید وزارت علوم، قرار ندارند.

این پایگاه در سال 1396 با نام یک شرکت به ثبت رسیده و متعلق به آقایان م.الف، ف.د.ف و م.د.ف است. با جستجوی نام حامیان و دیگر برگزارنمایندگان این جشنواره بار دیگر به نام یک انتشارات و آقایان الف.د.ف و م.د.ف می رسیم!

در وبسایت این انتشارات عنوان شده است: این مجموعه یک شرکت دانش بنیان و خلاق در حوزه برنامه نویسی، نشر برخط و فیزیکی کتب علمی و دانشگاهی، مدیریت نشریات و برگزاری رویدادهای علمی، چاپخانه رسمی نشریات چاپی و فروشگاه آنلاین کتاب است. یکی از فعالیت های این انتشارات، انتشار نشریات به اصطلاح علمی، است که بررسی ها نشان داد که هیچ یک از این نشریات در لیست نشریات معتبر وزارت علوم حضور ندارند.

جالب توجه اینکه اعلام شده دبیرخانه جشنواره های بررسی شده، در شهر قم مستقر است. سوالات بسیاری در مورد این جشنواره و فعالیت های شرکت های مذکور وجود دارد ولی تلاش های ما در مورد انجام مصاحبه با دبیرخانه این جشنواره ها پیروزیت آمیز نبود و این سوالات هنوز برای ما بی پاسخ مانده است.

با این حال به نظر می رسد با توجه به پیچیدگی این موضوع و تکرار اسامی افراد در این شرکت ها، باید در مورد فعالیت های پایگاه استنادی علمی ایرانیان، انتشارات اشاره شده و شرکت هایی که گفته شده متولی این رویدادها هستند، با دیده تردید نگاه کرد و نیاز است نهادهای مسئول وزارت علوم در مورد این فعالیت ها ارزیابی جدی و پیگیری قضایی انجام دهند یا حتی اگر متولیان این رویدادها از نهادی غیر از وزارت علوم مجوز دریافت کرده اند این موضوع اظهار گردد تا همگان بدانند غیر از وزارت علوم برای برگزاری چنین رویدادی از کجا می توان مجوز گرفت.

از نظر وزرات علوم کدام همایش ها معتبر هستند؟

آیین نامه همایش های علمی در دی ماه 1397، توسط دکتر محسن شریفی؛ مدیرکل دفتر سیاست گذاری و برنامه ریزی امور پژوهشی وزارت علوم تهیه و توسط دکتر مسعود برومند؛ معاونت پژوهش و فناوری در آن زمان و دکتر منصور غلامی؛ وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، به تایید و تصویب رسیده است.

یکی از ویژگی کلی همایش علمی که در این آیین نامه مطرح شده، مربوط به موضوع و نحوه برگزاری همایش است. در این آیین نامه آمده است که موضوع و محورهای همایش علمی باید با یک حوزه خاص علمی یا بین رشته ای مرتبط باشد. موضوعات پراکنده و نامرتبط در همایش های علمی پذیرفته نمی گردد.همچنین عنوان شده که همایش نباید مجازی و غیر حضوری برگزار گردد و مقاله های علمی باید به صورت سخنرانی حضوری/پوستر یا از طریق ویدئو کنفرانس ارائه گردد. البته با توجه به تاریخ ابلاغ این دستورالعمل ناگفته پیداست که ممنوعیت برگزاری مجازی مربوط به دوران قبل از شیوع کرونا می گردد.

این در حالی است که محورهای برگزاری جشنواره تالیفات برتر خیام و جشنواره انتها نامه های برتر دکتر حسابی، تمامی رشته های دانشگاهی و حوزوی بوده است و همچنین جشنواره انتها نامه های برتر، از ابتدای برگزاری به صورت غیر حضوری و بدون ارائه، برگزار شده است.

در این آیین نامه آمده است که موسسه های آموزش عالی، پژوهشی و فناوری دارای موافقت قطعی از شورای گسترش آموزش عالی، پارک های علم و فناوری، مراکز رشد و شهرک های علمی تحقیقاتی و انجمن های علمی دارای مجوز فعالیت از وزارت علوم می توانند طبق فرایند خاصی اقدام به برگزاری همایش علمی نمایند.

در آیین نامه همایش های علمی تاکید شده که همایش های علمی موظف اند قبل از فراخوان مقاله، همایش خود را در سامانه مربوط به پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) ثبت نمایند و پس از برگزاری همایش، برگزارنمایندگان باید مجموعه مقالات یا مجموعه چکیده مقالات را برای ثبت به پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ارسال نمایند.

همان طور که گفته شد؛ طبق بررسی های اجرا شده، جشنواره های انتها نامه های برتر و تالیفات برتر، در لیست همایش های ISC قرار ندارند.

بالاخره شرایط همایش ها و جشنواره ها ساماندهی می گردد؟

اما به تازگی دکتر محسن شریفی؛ مدیرکل دفترسیاستگذاری و برنامه ریزی امور پژوهشی وزارت علوم با اشاره به دریافت شکایات متعدد درخصوص جشنواره هایی با موضوعات تألیفات علمی برتر، انتها نامه های برتر و عناوینی نظیر آن بیان نمود: این جشنواره ها با ادعای داشتن مجوز از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، نسبت به انجام فراخوان در سطح دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی، ثبت نام و اقدام به برگزاری می نمایند که طبق بررسی های به عمل آمده فاقد مجوز از مراجع مورد تأیید این وزارت بوده و لذا موضوع جهت برخورد قاطع و جدی با متخلفین به مراجع ذیصلاح اعلام گشت.

چهارم آذر ماه سال جاری؛ یک روز پس از اعلام وزارت علوم مبنی بر برخورد با متخلفین، وب سایت جشنواره انتها نامه های برتر ایران- جایزه ویژه دکتر حسابی که مشغول برگزاری چهارمین دوره خود بود، بیان نمود: با توجه به محدودیت های ناشی از شیوع ویروس کرونا، انجام فعالیت های جاری دبیرخانه امکان پذیر نبوده و بدین وسیله به اطلاع می رساند که فرآیند جشنواره به اتمام رسیده است و اندکی بعد، وب سایت این جشنواره از دسترس خارج شد!!

مقصر کیست؟!

با وجودی که از ابتدا نشانه هایی مبنی بر شُبهه ناک بودن این همایش ها وجود داشته، قابل توجه است که فراخوان این جشنواره ها به ویژه جشنواره انتها نامه های برتر، توسط روابط عمومی دانشگاه های مختلف به کرات منتشر شده است.

در بررسی های دوماهه مجموعه خبرنگاران در مورد افراد مسئول برگزاری این همایش، معین شد که اغلب دانشگاه ها در مورد افراد مرتبط با این همایش، اطلاعی نداشتند. ولی با این حال تنها با دریافت نامه ای از دبیرخانه جشنواره، فراخوان آن را در وبسایت دانشگاه منتشر می کردند!

عجیب آن که چند روز پس از اعلام فاقد مجوز بودن آکادمی بین المللی علوم و تکنولوژی ایران حتی برخی رسانه ها با مسئول این آکادمی مصاحبه کرده و مزیت های این جشنواره را بر شمرده اند! مسئولان نامبرده نیز در این مصاحبه بیان نموده اند: تا کنون بیش از 1400 اثر به دبیرخانه جشنواره ارسال شده است که حدود 500 اثر تا اتمام مهلت ارسال آثار در دوره نخست به دبیرخانه ارسال شده و مابقی در فاز دوم جشنواره و دور بعد مورد بررسی قرار می گیرند.

اردیبهشت سال گذشته نیز برخی رسانه ها در گزارشی در مورد این جشنواره اعلام کرده اند: هم اکنون دوره دوم جشنواره در حال برگزاری است و مذاکرات و هماهنگی لازم در حال انجام است تا از دوره های آینده، این جشنواره توسط ارگان های دولتی حمایت شده و به صورت حضوری برگزار گردد و به مرور و به تبع آن جایزه ویژه پروفسور حسابی به عنوان یک جایزه بسیار معتبر ملی شناخته گردد. موضوعی که تا به امروز در مورد این جشنواره عملی نشده است.

همان طور که اشاره شد از برگزاری این رویدادها اخبار متعددی در سایت دانشگاه ها، وزارت علوم و رسانه های مختلف کشور منعکس شده است که در اغلب موارد اولین انتشار این اخبار مربوط به سایت دانشگاه ها بوده است و هر بار دانشگاهی در قالب اعلام برگزیده شدن دانشجویانش در این جشنواره، خبرهای مرتبط با آن را بر روی سایت خود قرار داده، و به دنبال آن وزارت علوم و سایر رسانه ها نیز اقدام به بازنشر این نوع اخبار کرده اند، اما به نظر می رسد لازم است دانشگاه های مختلف صرفا بر اساس کسب رتبه ای در یک جشنواره، برای انتشار اخبار عجله به خرج نداده و تمامی جوانب موضوع را سنجیده و پس از آن، این نوع اخبار را منتشر نمایند زیرا معمولا به واسطه اعتبار این سایت ها؛ دیگران نیز اخبار آنها را مورد ارجاع قرار می دهند، برهمین اساس بهتر است دانشگاه ها و البته رسانه های مختلف بازنشر خبرهای دریافتی را با موشکافی زیاد انجام دهند و با دید دقیق و انتقادی فراخوان های مختلف را مورد ارزیابی قرار دهند تا انتشار اخبار این نوع رویدادها باعث تبلیغ آنها نشده و از سوی دیگر به واسطه کار شدن اخبار آنها در خبرگزاری ها و سایت ارگان های رسمی، برای شرکت نمایندگان این جشنواره ها شبهه رسمی بودن آنها ایجاد نگردد. بدیهی است خبرنگاران نیز خود را عاری از اینگونه اشکالات نمی داند و اینگونه تذکرات را اول به خود و سپس به سایر دانشگاه ها، وزارتخانه ها، سازمان ها و رسانه ها می دهد.