چرا بیشتر زلزله ها شب ها اتفاق می افتند؟ - پسرک کامپیوتری

رابطه بین وقوع زلزله و زمان آن چیست؟

از نظر علم زمین شناسی، پدیده زلزله تابعی معین از نسبت گرانشی انرژی ذخیره شده در سطح گسل موجود در یک منطقه زمینی به مقاومت آن صفحه است. تغییر در زمان وقوع زلزله زمانی اتفاق می افتد که تغییر در فشار وارده بر میدان تنش یا مقاومت سطح گسل ایجاد گردد. حال این که چه مواردی دقیقا ممکن است در زمان اتفاق افتادن این پدیده ها موثر باشد، مختلف است و برای آن ها نمی توان علل خاصی را عنوان نمود. از جمله این اتفاقات تاثیر گذار می توان به وقوع زلزله های دیگر در صفحات مشترک زمینی، تغییرات سطح آب زیر زمینی، حرکت توده مایع ماگمایی در اعماق زمین، نیروی گرانش ماه بین خورشید و سایر سیارات دیگر که به جو کره زمین نزدیک هستند، طوفان های مغناطیسی ایجاد شده به هر دلیلی، لکه های خورشیدی قدیم و تازه، تغییرات دمایی در جو کره زمین و در نهایت انفجارات هسته ای را نام برد. از بین تمامی این موارد، زلزله های اطراف یک منطقه، اثری بیشتر و مشهود تر نسبت به سایر عوامل دیگر در وقوع زلزله دارد که دلیل آن گسست و شکست و یا حرکت صفحه های زمینی است. پدیده زمین لرزه و وقوع آن در روی یک گسل خاص از یک طرف سبب تخلیه تنش ها و انرژی های صفحات زمین و بعلاوه اصطکاک های آن ها و از طرفی دیگر منجر به کاهش خشکی و مقاومت سطح گسل شده و در نتیجه نقش اساسی و مهمی در تأخیر و یا به جلو انداختن زمان وقوع زلزله های بعدی حتی برای ساعاتی بعد، خواهند داشت. تغییرات تنش ایجاد شده از سایر پدیده های تاثیر گذار بر لرزش صفحات، نسبت به تنش های زلزله در کل ناچیز بوده و در این میان بیشتر نقش تحریک نماینده را دارند که در علم زمین شناسی به آن پیش لرزه می گویند که در بیشتر اوقات ما حتی آن ها را اصلا حس هم نمی کنیم و فقط مراکز زلزله نگاری و دستگاه های حساسشان متوجه وقوع آن ها می شوند و ثبت می نمایند.

همه این پیش لرزه ها حامل علائم و نشان هایی هستند از وضع کلی زمین به صورت جزئی و کلی در همه موارد مربوط به آن و علم زمین شناسی و شاید به شکلی خاص تر، از وقوع پدیدهای دیگر و بزرگ تری چون زلزله در آینده خبر می دهند. یکی از این پدیده هایی که نقش تحریک نماینده در وقوع زلزله ها دارد اثر جاذبه گرانشی بین ماه و خورشید است. نقش جاذبه ماه و خورشید در وقوع زلزله از گذشته تا به حال و حتی آینده، مورد علاقه همه محققین علوم زمین شناسی و توپوگرافی است و برای آنالیز آن، پروژه های بسیاری در دست اقدام بوده و هست. کارشناسان و دانشمندان علوم زمینی و زلزله شناسی، در بیان شرح چرایی گرانش خورشید و ماه به صورت خاص تر برای کشور ایران می گویند که اثر کشش ماه و خورشید در تحریک زمین لرزه های دستگاهی ایران و حتی در مقیاس کلی تر تمام منطقه ها زلزله خیز دنیا، در بازه های زمانی معینی بین سال های 1369 تا 1387، مورد آنالیز نهاده شده است و در نهایت پس از طی مراحل مختلف و آزمایشات متعدد به نتایجی قابل توجه دست یافته اند. در زمان فعلی درجه اول برای دست یافتن به پاسخ این سوال در زمینه زلزله های ایران مخصوصا در فضای مجازی که چرا زلزله های اخیر در استان کرمان و استان تهران در شب رخ می دهد، زمان وقوع زلزله های مورد آنالیز از قمری به سال میلادی تبدیل نموده و مورد آنالیز قرار داده اند. با آنالیز مولفه های اعتدال بهاری و انقلاب زمستانی، دانشمندان فراوانی زلزله ها در روزهای قمری و یا میلادی (توجه داشته باشید که به تاریخ ایرانی دانشمندان زلزله شناسی این پدیده را تحلیل و تفسیر نموده اند.)، فصول مختلف سال و در طول شبانه روز مورد آنالیز قرار دادند. در مراحل بعدی آنالیز های خود برای بیان فرضیه، ساعت و زمان وقوع هر زلزله با آنالیز های نجومی اجرا شده برای ساعت حدبیشتر کشش ماه و خورشید در 4 جهت جغرافیایی یعنی؛ شرقی، غربی، شمالی، جنوبی به همراه دیگر عواملی که بسیار تاثیر گذارند، مقایسه شده است.

با کنار هم گذاشتن نتایج این آنالیز ها ، دانشمندان به این نتیجه رسیدند که ساعت وقوع زمین لرزه ها در کشور ایران که کشور موضوع بحث زلزله در زمان کنونی بوده است، به هیچ عنوان تصادفی نبوده و کاملاً تابعی از فشار کشش گرانشی بین ماه و خورشید می باشد. در این زمینه مثالی می زنیم، اگر به آمار و ارقام این آنالیز ها دقت کنیم می بینیم که بیشترین تعداد وقوع زمین لرزه ها در فصل بهار و در اوایل و اواخر ماه اتفاق افتاده اند. در زمان های قدیم تر، مردم اعتقاداتی سفت و سخت در این زمینه داشتند تا جایی که برخی از اقوام باستانی ایرانی در دوره های متفاوت نیمه هر ماه را تعطیل می کردند چون بر اساس علوم زمان خویش معتقد بودند که اتفاقات صور فلکی و ادغام تاثیر آن ها بین نیروی خورشید و ماه در این زمان از ماه مخصوصا در ماه های بهاری، اتفاق می افتد. اگر بخواهیم در این باره بیشتر برای شما شرح دهیم باید بگوییم که، زمان اوج وقوع زلزله و حرکات صفحات زمینی در فصول بهار و پاییز یعنی زمان اعتدال و بعد از ظهر بین ساعات غروب آفتاب در هنگام عصر اتفاق می افتد. این پدیده فقط مختص به اعتدال بهاری نیست. فاصله بین تابستان و زمستان یا همان انقلاب زمستانی، وقوع زلزله را به ساعاتی در شب می کشاند و این بدان معنی است که در هنگام ساعات اولیه شب تا نیمه های شب اتفاق می افتد. در شرح چرایی این پدیده باید بدانید که رابطه فیزیکی بین ماه و زمین این گونه است که همدیگر را دراثر نیروی جاذبه، جذب می نمایند و از این رو به دور مرکز یکدیگر، همیشه در در حال چرخش هستند. می دانید که زمین در واقع به دور خودش می چرخد و این چرخش نیروی فیزیکی شتاب و فشار خارج از مرکز زمین را ایجاد می نماید که همین مسئله باعث می گردد تا همیشه ماه و زمین نیروی فشار بر هم وارد نمایند. در نهایت این نیروی گریز از مرکزی که زمین و ماه ایجاد می نمایند، به اصطلاحی ساده تر، جذر و مد را در نقطه مرکزی هسته کره زمین و رابطه ماگما با آن را که تاثیر گذار بر اقیانوس ها، اتمسفر و جو زمین و بعلاوه پوسته جامد زمین که همان صفحات زمین هستند را بر آن ها تاثیر می گذارد و اثرات مختلفی چون زلزله را حاصل می گردد.

دانشمندان علم زلزله شناسی می گویند که اثر گرانشی بین کشش ماه و خورشید به هم، در وقوع پدیده های زیستی همانند زلزله وابسته به امتداد گسلی است که منطقه در آن واقع شده است. همانطور که بالاتر گفتیم، از بین سال های 1369 تا 1386 هجری قمری (1900 تا 2007 میلادی)، داده های مرکز لرزه نگاری در محدوه جغرافیایی ایران مورد آنالیز نهاده شد. در آنالیز اطلاعاتی که از این داده های زلزله نگاری به دست آمد، معین شد که بیشترین تعداد زمین لرزه ها و پیش لرزه ها در ایران، درست در اول و آخر هر ماه اتفاق افتاده است. در واقع اول و آخر هر ماه تعداد زلزله ها بیشتر از وسط ماه بوده است. بیشترین آمار تشکیل دهنده آمار لرزش ها را زلزله های اتفاق افتاده در اول و آخر هر ماه تشکیل می دهند. کشور ایران، از نظر علم زمین شناسی و لرزه نگاری بر روی گسل های پیوسته نهاده شده است. حال اگر به لرزش های اخیر در صفحات جغرافیایی ایران نگاه کنیم حدس این که صفحه ایران در نقطه گسل، پتانسیل بالایی برای زلزله خیزی را برای ماه به ارمغان آورده است، سخت نیست. بیشتر زمین لرزه های مختلف اتفاق افتاده در ایران علاوه بر مواردی که در سطوح بالاتر این مطلب ذکر شد، در بین ساعات طلوع و غروب خورشید بوده است که ما از این رو در میابیم که این عامل بسیار مهم و تاثیرگذار است. آنالیز ها اجرا شده نشان می دهند که بنابر ساعات وقوع زلزله حدبیشتر و حداقل نیروی گرانشی ایجاد شده در اثر کشش بین ماه و خورشید، عمدتاً زلزله ها 2 ساعت قبل و یا 2 ساعت بعد از حدبیشتر یا حداقل میزان کشش گرانش بین ماه و خورشید اتفاق می افتند.